Sabit diskler (HDD) tamamen geride kaldı diyemeyiz, ancak artık hemen hemen her sistemde en az bir adet bir SSD bulunuyor. Yeni nesil dizüstü veya masaüstü bilgisayar alan kullanıcılar, mümkün olduğunca yüksek hızlı katı hal sürücülerine yönelmeye çalışmakta. Özetle SSD’ler artık bizim vazgeçilmezimiz. Peki yeni bir ürün alırken nelere bakmalıyız? SATA, M.2 ve M.2 NVMe nedir?
- SSD’nin Faydaları Neler? İşte 5 SSD Avantajı
Piyasada farklı marka ve model seçeneklerinin yanı sıra farklı SSD türleri de yer alıyor. Katı hal sürücüleri evrensel olarak eski tip sabit disk sürücülerinden daha hızlı olsa da tüm SSD’ler aynı değildir. Farklı şekillerde ve boyutlarda modeller bulabiliyoruz. Veri aktarım hızları kat ve kat artabiliyor. Diğer yandan tüm güzel artılar fiyatlara da yansıyor.
İşlerinizi hızlandıracak yüksek performanslı bir SSD’ye mi ihtiyacınız var? Oyun mu oynayacaksınız? Veya büyük miktarlar ödemeden bilgisayarınızı rahatlatacak bir SSD arayışında olabilirsiniz. Bugün PCIe bant genişliği kullanan M.2 SSD’ler ile SATA bant genişliği kullanan M.2 SSD’ler arasındaki farklara bakıyoruz. Bu fark siz son kullanıcılar için çok önemli. Eminiz ki makalemizi baştan aşağı okuduktan sonra seçim yapmakta zorlanmayacaksınız.
SSD’lerin tümü veri depolamak için NAND tabanlı flash bellek yongaları kullanır. Apple’ın Mac serisinde olduğu gibi artık çoğu bilgisayarda standart katı hal sürücüleri bulunuyor. Verileri dönen disklerde depolayan geleneksel sabit disk sürücülerinin (HDD’ler) aksine SSD’lerin hareketli parçaları yoktur; bu nedenle daha hızlı ve daha güvenilir olmalarının yanı sıra daha az arıza açarlar.
SSD’lerin bu kadar yaygın hale gelmesinin başlıca nedeni ise sabit disklere kıyasla okuma/yazma hızları açısından büyük farklar olması. Tasarımı ve çalışma mantığı tamamen farklı olan bu sürücüler verilere çok daha hızlı erişebilir ve hızlıca aktarım yapabilir. Nihayetinde ise kişisel bilgisayarların yanı sıra sunucularda ve yüksek veri hızı gerektiren birçok alanda kullanılmakta.
SSD’lerin tek dezavantajı daha yüksek fiyatlandırma diyebiliriz. Ancak flash belleklerin maliyetleri düşmeye devam ettikçe SSD’ler daha erişilebilir hale geliyor. Hatta bazı büyük sunucularda bile HDD’nin yerini SSD’ler almaya başladı. SSD’ler ayrıca 2.5″ ve M.2 gibi farklı form faktörlerinde bulunabiliyor. Bu sayede kullanım alanı da daha yaygın.
Yeni Nesil Form Faktörü (Next Generation Form Factor-NGFF) sürücü olarak da bilinen M.2, kablolara ihtiyaç duymadan doğrudan bilgisayarın anakartına bağlanmak için M.2 arayüzünü kullanan bir SSD türüdür. M.2 SSD’ler geleneksel 2.5 inç SSD’lerden önemli ölçüde daha küçük. NVMe olanları ise muazzam derecede hızlı. Nitekim daha kompakt oldukları ve yüksek performans sundukları için popüler hale geldi. Ek olarak, SSD türlerine göre güç açısından daha verimli ve bu da taşınabilir cihazlarda pil ömrünü uzatıyor.
M.2 formunda gelen ürünler küçük boyutta olsa bile 8 TB’a kadar ulaşan farklı kapasite seçenekleri görüyoruz. Bu mümkün olsa bile ne yazık ki maliyetler çok daha yüksek. Diğer yandan M.2 sürücülerin kurulumu oldukça kolay ve M.2 yuvası olan anakartlara takılabilir. Burada önemli bir not eklememiz gerekiyor: PCIe arayüzünü destekleyen NVMe SSD’leri tam olarak verimli şekilde kullanabilmemiz için anakarttaki M.2 yuvasının uyumluluk sağlaması şart.
Eğer anakartınızda M.2 yuvası yoksa, PCIe yuvasına uyan bir adaptör kartı kullanarak M.2 sürücüsünü anakarta takabilirsiniz. Ancak böyle durumlarda boot (işletim sistemini başlatma) aşamasında sorunlar yaşandığını görebiliyoruz. Başka şekilde anlatacak olursak, işletim sistemini adaptör kullanarak taktığımız sürücülerde çalıştıramayabilirsiniz. Bunun dışında ikincil depolama alanı olarak sorunsuzca kullanmak mümkün.
Her şeyin özeti, bir M.2 SSD satın almadan önce bilgisayarınızın hangi arabirimi kabul edeceğini bilmeniz gerekiyor; M.2 SATA ya da M.2 PCIe (NVMe).
M.2 Uyumluluğu
Bütçeniz kısıtlı değilse PCIe M.2 SSD her zaman çok daha yüksek performans sunduğu için her zaman daha iyi bir seçim. PCIe M.2 SSD çok daha iyi performans gösterse de, aralarında fiziksel farklılıklar olduğu için anakartınızın PCIe M.2 SSD’leri desteklediğinden emin olun.
Anakartınızda yalnızca M.2 SATA soketi varsa PCIe M.2 SSD’leri takamayabilir, taksanız bile kullanamayabilirsiniz. Bu nedenle M.2 yuvalarınızın hem PCIe M.2 SSD’leri hem de sadece SATA M.2 SSD’leri destekleyip desteklemediğini görmek için anakartınızın teknik destek sayfasına veya kılavuzuna bakın.
Non-Volatile Memory Express (NVMe), bir bilgisayarın işlemcisi (CPU) ile SSD’ler arasında yüksek hızlı ve verimli iletişim sunan bir depolama protokolü. NVMe kullanan sürücüler, genellikle HDD’ler ve eski SSD’ler tarafından kullanılan geleneksel SATA arayüzünü kullanmak yerine doğrudan bir anakart üzerindeki PCIe yuvasına takılmak üzere 2013 yılında piyasaya sürüldü. Başlangıçta daha yavaş HDD’ler için tasarlanmış olan SATA’nın aksine NVMe, SSD’lerin düşük gecikme süresi ve yüksek hız özelliklerinden tam olarak yararlanma fırsatı sunuyor.
NVMe sürücüler, 600 MB/sn ile sınırlı (hatta ürünler 550 MB/sn) SATA SSD’lerin aksine 14 GB/sn’ye varan okuma/yazma hızları sunabiliyor ki arada uçurum var. NVMe SSD’ler SATA SSD’lerden daha yüksek hızlara ulaşabildiğinden yüksek çözünürlüklü video düzenleme, kurumsal veritabanları, sanallaştırma ve veri analizi gibi yüksek performanslı depolama gerektiren uygulamalar için idealdir.
Elbette ki her şeyin bir maliyeti var: Sık sık bahsettiğimiz gibi NVMe sürücüler çok daha pahalı.
Baştan belirmemiz gerekirse, “SATA” bağlantı arayüzü hem bazı M.2 SSD’ler (NVMe olmayan) hem de HDD’ye benzeyen daha büyük 2.5 inç SSD’ler tarafından kullanılmakta. İki tasarım yüzde yüz farklı olsa bile söz konusu performanslar olduğunda pek bir şey değişmiyor.
Zira SATA teknolojisinin ulaşabildiği maksimum veri aktarım hızları var. Şekli veya kapasitesi nasıl olursa olsun, SATA tipinde olan bir ürünün sunabileceği performans belli. Birazdan bu konuya daha detaylı değineceğiz.
SATA 2.5 inç SSD standart SATA arayüzüne ve form faktörüne sahipken, M.2 SATA boyut olarak önemli ölçüde daha küçük olan M.2 form faktörünü kullanıyor. M.2 küçük boyutu nedeniyle daha fazla ısınma potansiyeline sahip. 2.5 inç boyutundaki, yani daha çok sabit diske benzeyen büyük modeller ise boyutu nedeniyle daha az ısı üretme eğiliminde.
Çoğu SATA 2.5 inç SSD yaklaşık 100 mm boyunda, 70 mm genişliğinde ve 7 mm kalınlığında. Ağırlıklar ise türüne, markasına ve dış kasasına bağlı olarak 40-60 gram arasında değişebilir. Öte yandan, M.2 SATA SSD’nin ağırlığı 5-10 gram arasındadır ve çeşitli şekil/boyutlarda gelebilir. Yaygın olarak kullanılan “2280” form faktöründeki bir M.2 SSD 22 mm genişliğinde, 80 mm uzunluğunda ve yaklaşık 2 mm kalınlığında. Eğer daha kompakt bir bilgisayar istiyorsanız veya başka bağlantı seçeneğiniz yoksa M.2 SATA’yı tercih edebilirsiniz. Diğer yandan 2.5″ SATA SSD’nin de boyutu dışında eksik bir yanı yok.
mSATA tipindeki SSD, Serial ATA (SATA) International Organization tarafından geliştirilen mSATA arayüzüne uygun olarak üretilir. Bu SSD’ler diğerlerine göre çok daha küçüktür ve dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve netbook’lar gibi taşınabilir, güç kısıtlaması olan cihazlarda kullanılmak üzere tasarlanmakta. Aynı zamanda bir önbellek sürücüsü olarak da görev yaparak sık erişilen veri ve uygulamalara erişimi hızlandırabilir.
mSATA SSD’ler yaklaşık olarak bir kartvizit büyüklüğünde. Boyutu dışında başka ne mi avantaj sağlıyor? Standart SSD2lere göre daha düşük güç tüketimi, şok ve titreşim direnci gibi özelliklerin yanı sıra hızlı başlatma ve kapatma özellikleri bulunmakta.
Böyle sürücüler tıpkı diğer M.2 ve 2.5″ SATA modelleri gibi maksimum 6 Gbps bant genişliği sunabiliyor. Son tüketicilerin kullandığı bir mSATA SSD 551 Mbps okuma hızına ulaşabiliyor. Depolama kapasitesine gelince, 8 GB ile 512 GB arasında seçenekler bulunsa da 1 TB alan sunan ürünler de var.
Bağlantı Arayüzü
SSD’ler bilgisayarın diğer parçalarıyla iletişim kurmak amacıyla NVMe veya SATA protokolünü kullanır. SATA arayüzü NVMe’den daha düşüktür çünkü NVMe ile birlikte PCIe bağlantısıyla ulaşabileceğimiz yüksek hızlara erişebiliyoruz.
M.2 ise aslında bir form faktör türlerinden biri. Piyasada hem NVMe M.2 hem de SATA M.2 SSD’leri bulabilirsiniz. Bazen ürün reklamlarında ya da özellik sayfalarında NVMe sürücüyü belirtmek için “M.2 SSD” ve 2.5 inç form faktörlü bir SSD’nin varlığını belirtmek için “SATA SSD” ifadesi kullanılabiliyor. Yani çok daha hızlı olan NVMe sürücüleri özel olarak belirtmiyorlar. Sonuç olarak bu tür ifadelere itibar etmeyin. Bunun yerine bir dizüstü ya da masaüstü bilgisayarda yer alan depolama sürücüsünün yaklaşık hızını anlamak için teknik özelliklere bakın.
Veri Aktarım Hızları ve Performans
Her iki ürün de M.2 tipinde olabilir, ancak NVMe sürücüler her zaman SATA sürücülerden daha hızlıdır. Peki bunun nedeni ne? Aktarım hızları, PCIe konnektörü ve anakart üzerindeki PCIe veri yolu kullanıldığından dolayı çok daha yüksek. Ancak NVMe sürücü ve anakartın desteği de önemli: PCIe 3.0, PCIe 4.0 ve PCIe 5.0 teknolojileri veri aktarımı açısından çok farklı.
Aradaki fark iş yüküne bağlı olarak değişecektir. Ancak dosya aktarımı veya video düzenleme gibi birden fazla büyük dosyayı yönetmemiz gereken iş yüklerinde NVMe çok güçlü şekilde ön plana çıkıyor.
Anakartınız hangi NVMe sürümünü destekliyorsa onu kullanmalısınız. Özellikle de DirectStorage ve NVMe kullanarak ağır üretkenlik işleri yapmak ya da yeni nesil oyunlar oynamak istiyorsanız.
PCI Express
Bir NVMe PCIe 3.0 (Gen 3) SSD için maksimum hız saniyede 3.500 MB’a kadar çıkarken, NVMe PCIe 4.0 (Gen 4) SSD saniyede 7.500 MB’a kadar ulaşabilir. Elbette aldığınız her ürün bahsettiğimiz maksimum hızlara erişecek diye bir kaide yok.
Üreticiler genellikle sayfalarında belirli bir modelden beklenebilecek teorik hızları listeler. Örnek olarak, tanıtımında 7.5 GB/sn gibi maksimum hızlardan bahsedilen bir ürün dosya kopyalarken çok daha düşük hızlarda çalışabilir. En iyisi bağımsız kıyaslama sonuçlarını test etmek. Zaman zaman Technopat.Net’te SSD’lerin detaylı performans sonuçlarını paylaşıyoruz. Eğer araştırdığınız ürüne ait bir inceleme bulamadıysanız Technopat Sosyal her zaman hizmetinizde.
SATA
SATA SSD’ler genellikle saniyede 500-550 MB civarında hızlara kadar ulaşır. Biraz önce de M.2 bölümünde söylediğimiz gibi, performans modeller arasında farklılık gösterebilir. Hatta piyasada bulunan ne idiği belirsiz SSD’lerden birini alırsanız ummadığınız sonuçlarla karşı karşıya kalabilirsiniz.
NVMe sürücülerle kıyasladığımızda çok daha yavaş olsa da, SATA HDD’lerle kıyaslandığında aradaki fark gece ve gündüz gibi. 7.200 RPM sabit disk sürücüsü en fazla saniyede 160 MB gibi seviyelere çıkabiliyor ki bu SSD’ye göre çok düşük.
SATA yerine NVMe SSD alınmalı mı? NVMe her zaman daha hızlı olsa da bu farkı her zaman hissedemeyebilirsiniz. Örneğin yalnızca oyun oynuyorsanız belirli oyunlar ve senaryolar hariç olmak kaydıyla büyük farklar yok. Ayrıca bilgisayarınızı video ve fotoğrafçılık için kullanmıyorsanız, sürekli dosya kopyalama işlemleri yapmıyorsanız pek fazla fark göremeyebilirsiniz. Ancak özellikle büyük dosyaları yüklerken ya da kopyalarken avantaj somut bir şekilde görünecektir.
Fiyatlar
Hepinizin bildiği gibi, SSD ne kadar hızlıysa fiyatı da bir o kadar da yüksektir. 2.5 inç SATA SSD’ler bazen M.2 modellerden daha ucuz olabilir, ancak çoğu zaman fiyatlar yakın diyebiliriz.
Bununla beraber NVMe SSD’lerin fiyatları çok değişken. İki farklı PCIe 4.0 SSD’nin fiyatı kullanılan NAND yongalara, kontrolcüye, DRAM olup olmamasına ve farklı faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ayrıca birisi diğerinden çok daha yüksek hızlar sunabilir. PCIe sürümlerine gelince, yeni sürüm SSD’ler daha pahalıdır.
Form Faktörü
Dizüstü bilgisayarlarda ve hazır masaüstü bilgisayarlarda genellikle M.2 NVMe SSD’ler kullanılır. Boyut olarak da 2280 tipindeki sürücüler yaygın. SATA SSD’ler ise 2.5″ veya M.2 şeklinde gelebilir. Dizüstü bilgisayarınızda yedek bir M.2 yuvası varsa, bir sürücü satın almadan önce NVMe desteği sunup sunmadığını mutlaka kontrol etmelisiniz. SATA M.2 alacaksanız zaten NVMe desteğine gerek yok.
| M.2 NVMe | M.2 SATA | 2.5″ SATA | |
| Hız | PCIe 3.0: 3500 MB/sn’ye kadar
PCIe 4.0: 7500 MB/sn’ye kadar PCIe 5.0: 14.000 MB/sn’ye kadar |
550 MB/sn’ye kadar | 550 MB/sn’ye kadar |
| Form Faktörü | M.2
U.2 PCIe kartı |
M.2 | 2.5″ |
| Artıları | Yüksek performans | Küçük alana sahip bilgisayarlar ve M.2 bağlantısına sahip dizüstü bilgisayarlar için ideal | Fiyat/performans açısından başarılı |
| Eksileri | Oldukça pahalı | 2.5″ SATA SSD’lerden genellikle biraz daha pahalı
NVMe SSD’lere göre düşük hızlar |
NVMe SSD’lere göre düşük hızlar-Kablolar ve kapladığı alan açısından dezavantajlı |
| Kullanım Amacı | Yüksek performansa odaklı dizüstü ve masaüstü bilgisayarlar | Orta segment dizüstü ve masaüstü bilgisayarlar | Bütçe odaklı-orta sınıf dizüstü ve masaüstü bilgisayarlar |
Elbette değer. Her ne kadar NVMe sürücüler çok daha performanslı olsa bile SATA bağlantısı bugün dünyadaki kullanıcıların büyük bir bölümü için rahatlıkla yeterli. İlaveten, anakartınızda bulunan M.2 slotu SATA desteği sunuyorsa zaten NVMe SSD’lere bakmanıza bile gerek yok. Perakendecilerde çok sayıda farklı ürün yer alırken, fiyatlar için konuşacak olursak gün günü tutmuyor. Özetle, aklınıza yatan bir ürünü iyi fiyattan bulduysanız kaçırmayın.
SATA SSD’lere kurulan işletim sistemleri yeterince hızlı şekilde açılıyor. NVMe sürücüler biraz daha hızlı lakin büyük farklar yok.
Evet, tıpkı PCI Express nesillerinde olduğu gibi uyumlu. Farklı bir nesle ait bir yuvada M.2 ya da NVMe sürücü kullanabilirsiniz. Ancak PCIe desteği sunmayan bir yuvada yüksek hızlı NVMe SSD kullanıyorsanız hızınız kısıtlanır, binlerce lira saydığınız SSD’nin performansından tam olarak faydalanamazsınız.
Özetle, PCIe Gen3 destekli bir anakarta PCIe Gen4 SSD taktığınızda maksimum okuma/yama hızlarına ulamazsınız. M.2 yuvası sizi PCIe 3.0 neslinin maksimum bant genişliğiyle sınırlar. Dolayısıyla, yeni sürücüleri eski anakartlarla kullanırken bir miktar performans kaybı yaşanabilir. Ancak kullanılabilirlik açısından geriye yönelik uyumluluk sağlanıyor.
Genellikle bir anlam kargaşası yaşanıyor. Biraz önce uzun uzadıya anlattığımız gibi, M.2 bir form faktörü, NVMe ise bağlantı protokolüdür. Non-Volatile Memory Express (NVMe) sürücüler, geleneksel SATA arayüzünü kullanmak yerine doğrudan anakart üzerindeki PCI Express (PCIe) yuvasına takılarak daha yüksek veri aktarım hızları elde edilmesini sağlar. M.2 ise SSD’ler için kullanılan fiziksel bir form faktörü ya da konektördür. M.2 sürücüler, NVMe, SATA ve diğerleri dahil olmak üzere çeşitli depolama arayüzlerini destekleyebilir, uyumluluk ve hız açısından esneklik sağlar.
Biraz önce detaylıca değinmiştik. NVMe sürücüler genellikle M.2 yuvalarında kullanılabilir, ancak anakartınızda yer alan belirli M.2 yuvalarıyla uyumlu olmayabilir. M.2 yuvaları SATA ve NVMe dahil olmak üzere farklı arayüz türlerini destekleyebilir.
